05 apr Vrijheid in de praktijk: Blog 15, Ontwapenen

Ik heb een mooi mens ontmoet. Ik ontmoet veel mooie mensen, maar deze dame wil ik graag zichtbaar maken. Ik ontmoette haar pas in december. Door haar ouderdom en fysieke beperkingen was ze overgeleverd en afhankelijk van de zorg. Haar huisarts wilde haar naast de reguliere zorg extra ondersteunen. In het verleden had ze iets met paarden. We hebben eigenlijk nooit iets met de paarden gedaan, maar er was wel meteen een klik. We herkenden iets in elkaar.

Ik zag een gepantserd mens. Omdat mevrouw haar voelsprieten altijd aan stonden, was zij zich extra bewust van elke energie, kortheid, stress, werkdruk en/of afwezigheid van de ander. Mijn cliënt was hoog sensitief. Dit zie je vaak bij mensen die door een onveilige thuissituatie als kind hebben geleerd zich op hun omgeving te oriënteren. Alle zintuigen zijn alert en het autonome zenuwstelsel staat continu aan om de omgeving te kunnen scannen op veiligheid. Ze ervaarde hierdoor elke dag stress, voelde zich onprettig, duwde mensen vaak weg om zichzelf te beschermen en kon zoals ze zelf zei ‘spinnig’ zijn. Eronder zat een diep verlangen naar echt contact, gelijkwaardigheid en oprechtheid. Ze zat hierin vast.

Automatisch reageerden veel mensen met ’tegen’ energie. Het ontmoeten van ‘moeilijk’ gedrag doet vaak ook iets met ons eigen zenuwsysteem en hechtingsgeschiedenis. Hoe meer stress, hoe meer ons beschermingsmechanisme wordt geactiveerd. Zo ontstaat er een wisselwerking met de ander of onze omgeving, een actie-reactie dynamiek.

Door mijn contact met haar realiseer ik me nog meer hoe ongelooflijk belangrijk het is met elkaar te verbinden. Vooral wanneer iemand afhankelijk van ons is. Daarom eerst meer over mijn zienswijze met betrekking tot verbinden. Ten slotte deel ik mijn terugblik op onze bijzondere ontmoeting.

—————————————————————————————————————————————–

Als mensen (of professionals) werkelijk met elkaar willen verbinden, is het belangrijk om van vijf zaken bewust te zijn:

• Overdracht
• Afhankelijkheid
• De actie-reactie dynamiek
• (Zelf) ontwapenen
• De ruimte dragen

Overdracht
Zodra je in contact komt met iemand anders, vindt er overdracht plaats. Je vindt iemand aardig of onaardig omdat er energie wordt uitgewisseld die je als prettig of onprettig ervaart. Ervaar je prettige gevoelens dan verloopt de ontmoeting vaak prima. Voelt het onprettig dan wordt het werkelijk ontmoeten van elkaar lastiger. Jouw eigen geschiedenis, eerdere ervaringen en gevoelens beïnvloeden jouw waarneming.

Vaak projecteren we ons onprettige gevoel direct op de ander. We geven een oordeel over het gedrag en automatisch passen we ons gedrag hier op aan. Een reactie uit zelfbescherming die meestal onbewust plaatsvindt. We kunnen vaak niet door iemand ander zijn of haar pantsering heen kijken. We weten vaak niet wat er diep van binnen bij de ander leeft. We hebben regelmatig de neiging het gedrag van de ander te verklaren vanuit ons eigen perspectief. We begrijpen het niet, gebruiken onszelf als meetlat en vullen veel in zonder de ander ernaar te vragen. We projecteren zoveel op anderen dat we vaak niet eens bewust zijn van onszelf. Hierdoor ontstaat veel miscommunicatie.

Afhankelijkheid
Als er binnen de relatie een disbalans is, bijvoorbeeld in de rol van ouder, partner, leidinggevende, zorgmedewerker, hulpverlener, leraar, arts, leider, politicus, politieagent en/ of autoriteitsfiguur, is het extra belangrijk rekening te houden met overdracht. Binnen deze relaties met machtsverhouding is de één afhankelijk van bijvoorbeeld de zorg, besluitvorming, oordeelsvermogen en/ of liefde van de ander. Wanneer de persoonlijke behoeften binnen deze afhankelijkheidsrelatie onvoldoende worden vervuld, ontstaan er onprettige gevoelens. De autonomie en het gevoel van verbonden te zijn staan onder druk waardoor de overdracht van onprettige gevoelens groter wordt en de pantsering (oftewel het beschermingsmechanisme) actiever. Hoe groter het gevoel van afhankelijkheid van de ander, hoe meer projectie er plaatsvindt. Bovendien kan de persoon die aan de andere kant staat, misbruik maken van zijn of haar machtspositie. We zijn hier allemaal gevoelig voor, omdat we allemaal tijdens ons opgroeien wel ergens een gevoel van niet genoeg zijn en ongelijkwaardigheid hebben ervaren.

Het is belangrijk te weten dat overdracht binnen een afhankelijke relatie wordt gebaseerd op eerdere ervaringen uit de geschiedenis. Wanneer je als kind niet zulke beste ervaringen hebt gehad met jouw ouders en/of opvoeders (onze eerste ervaring met een afhankelijkheidsrelatie) bestaat de kans dat er oude gevoelens in de nieuwe situatie meekomen. Bijvoorbeeld als iemand je doet denken aan je vader die jou vroeger altijd afwees. Een persoon waar jij je afhankelijk van voelt met vergelijkbare eigenschappen als jouw vader zal jou in een nieuwe situatie extra triggeren. Er is dan sprake van overdracht en het voelen van oude pijn.

Actie-reactie dynamiek
Naast overdracht en afhankelijkheid is het belangrijk bewust te zijn van de actie-reactie dynamiek. Er vindt een constante uitwisseling plaats met de ander of jouw omgeving. We reageren vaak automatisch en onbewust op elkaar. Wanneer jij degene bent die professioneel met mensen werkt of als je iets wilt veranderen in de relatie met een ander, is het belangrijk bewust te worden van deze uitwisseling en ontstane dynamiek. Wordt deze als onprettig ervaren dan ontstaat er veel ruis in de verbinding. Niet alleen bij jezelf maar ook bij de ander. Wanneer twee mensen elkaar ontmoeten, ontmoeten ook twee hechtingsgeschiedenissen elkaar.

(Zelf) ontwapenen
Onder het gedrag van een ander gaat dus een hele andere wereld schuil. Soms moet je ergens doorheen. Zoals ik ook in mijn vorige blog over mijn eigen terughoudendheid schreef. Iemand moet echt nieuwsgierig zijn om mijn innerlijke wereld te mogen betreden. Ik laat iemand daar niet zomaar toe. Deze angst heb ik onder andere in verbinding met een paard onderzocht. Het paard spiegelde mijn angst, terughoudendheid en wantrouwen. Pas wanneer ik zelf met vertrouwen en een initiatief kwam, spiegelde het paard precies wat ik gaf. Als je vertrouwen geeft, krijg je vertrouwen terug. Zo werkt dat ook met mensen. Verandering in onze situatie ontstaat wanneer wij zelf iets veranderen.

De ruimte dragen
Afstand en nabijheid zijn twee belangrijke termen die gaan over de verbinding tussen professionals en cliënten. Mijn inziens gaan afstand en nabijheid niet over het letterlijk nemen van afstand (en nabijheid). Zoals het wel vaak wordt geïnterpreteerd.

Afstand gaat over de cliënt voldoende ruimte geven in zijn of haar eigen autonomie. Vooral als deze door afhankelijkheid wordt ondermijnd. Het gaat erom dat we onze cliënten niet nog afhankelijker maken dan ze al zijn. Dat we ze niet belasten met onze sores zodat ze het gevoel krijgen voor ons te moeten zorgen. Het gaat over het bewust zijn van onze eigen gevoeligheden en het dragen van onze verantwoordelijkheid daarin.

Nabijheid gaat over jezelf zichtbaar maken in je eigen mens zijn. Het gaat over de liefde die we geven. Over de warmte die we uitstralen. Over de verbinding die we kunnen voelen. Het gaat over het bekrachtigen van de ander. Over het vertrouwen dat we geven.

Afstand en nabijheid gaan over veiligheid, het afstemmen van de persoonlijke behoeften. Het gaat over een afgestemde verhouding in ruimte, vrijheid en verbinding. Het gaat over gelijkwaardigheid en menselijkheid. Ik noem het zelf de ruimte voor iemand dragen. En die ruimte is voor iedereen anders. We kunnen er niet vanuit gaan dat wat wijzelf ‘normaal’ vinden voor een ander ook zo is. Afstemming op persoonlijke behoeften is noodzakelijk. Door mijn persoonlijke ervaring weet ik wat ervoor nodig is de ander werkelijk te mogen ontmoeten en de ruimte daarin voor de ander te dragen.

Om goed te kunnen verbinden met een ander hebben we zelf ook ruimte nodig. Nu staat die ruimte regelmatig onder druk. We ervaren werkdruk of stress omdat de focus vaker komt te liggen op de taken die moeten worden afgerond of de resultaten die moeten worden geboekt. De relatiegerichtheid komt hiermee vaak in het gedrang. Toen ik nog in de reguliere zorg werkte, werd mijn caseload (aantal cliënten) telkens hoger. Daarna kreeg ik ook in het onderwijs steeds meer administratieve- en neventaken. De werkelijke aandacht en verbinding, waar ik zo goed in ben, verdwenen hierdoor steeds meer naar de achtergrond. Waardoor ik steeds minder plezier kreeg in mijn werk. Mijn inziens is dit een structureel probleem binnen de zorg en het onderwijs. Ik ben nog steeds dankbaar dat ik voor mezelf ben begonnen. Waardoor ik precies dat kan doen waar ik zo goed in ben: verbinden!

—————————————————————————————————————————————–

Door mevrouw haar onvermogen en wantrouwen naar de ander kon en durfde ze de verbinding niet zelf te maken. Haar harnas was te strak en haar muur te dik.

Ik ben mezelf (bijna altijd?). Je maakt niet iemand extra afhankelijk als je jezelf laat zien. Er ontstaat alleen maar een verbinding. Wanneer er trauma zit op de verbinding dan is het belangrijk zelf volledig aanwezig te zijn. Ik liet mijn kwetsbaarheid zien en ik kreeg kwetsbaarheid terug. Door rust uit te stralen, kreeg ik rust terug. Omdat ik dieper durfde te verbinden, ontving ik verbinding terug. Ik benoemde alles wat ik voelde en dacht. Legde uit waarom ik iets deed. De projectie en ruis in onze verbinding kregen hierdoor geen kans. Door onze uitwisseling in energie, werd het ook haar ervaring en kreeg ze vertrouwen. Ze deelde haar geheimen, haar kwetsbaarheid en pijn. Haar muurtje liet ze vallen en haar harnas deed ze uit. Ze zei eerst nog dat haar prettige gevoel door mij kwam. Ik herinnerde haar eraan dat het niet van mij was, maar dat ze zelf in staat was deze te voelen. Het was van haar. Aan het einde zaten we in stilte, hielden elkaars handen vast, keken elkaar aan in de ogen en genoten van de uitwisseling en rust.

Als je net als mijn cliënt afhankelijk was van zorg, maar ook gevoelig, gepantserd en getraumatiseerd, dan voelt
elke dag als vechten. Het was zwaar. Toen ze uiteindelijk zelfstandig besloot dat haar strijd in dit leven genoeg was geweest, pakte ze haar autonomie terug. In eerste instantie ervaarde ze een soort van ‘fuck you‘ gevoel. ‘Nu pak ik de regie terug.’ Een oud thema. Dat was duidelijk. Dit gevoel had ze nodig om haar kracht te voelen en voor zichzelf te gaan staan. Het voelde enorm bevrijdend waardoor er iets in haar veranderde. In de korte periode van het afscheid nemen werd haar bescherming zachter en durfde ze anderen meer toe te laten. Ze was verwonderd van het effect op haar omgeving.

Dag lief, mooi en prachtig mens. Zoals beloofd, gooi ik straks als ritueel een zware steen voor jou in de zee. Deze staat symbool voor al jouw pijn, voor al jouw verdriet en zwaarte. Het is klaar.

Je bent nu vrij. Vrij van je lichaam, je pantsering en pijn….

Ik ben dankbaar dat ik de ruimte voor jou mocht dragen. Dat ik zo dichtbij mocht zijn en je werkelijk mocht ontmoeten. Want in de werkelijke ontmoeting met de ander, ontmoet je jezelf. ♥️

Sirpa van der Steen – Ilsink

De Vrije Kameleon