02 sep Zoektocht naar vrijheid: Blog 8, Rust zacht

Blog 8 is onderdeel van een reeks ervaringsverhalen (die ik maandelijks aan het delen ben) waarin mijn zoektocht naar vrijheid wordt beschreven. Mocht je meer ervaringsverhalen of mijn intentie waarom ik dit deel, willen lezen, ga dan naar mijn blogpagina op mijn website www.devrijekameleon.nl

Vlak voordat ik bij mijn toekomstige man Kees introk, trakteerde mama mij op een vakantie naar Italië. Het werd een bijzondere vakantie. We vierden daar haar 57^e verjaardag. We hadden veel lol, maar het was soms ook lastig. Aan haar lichaamstaal kon ik zien en voelen dat ze angstig en gespannen was. Meestal ging ik dan met haar in gesprek waardoor ze langzaam weer kon ontspannen. Dan ging het beter met haar, maar ook met mij. Er waren ook een aantal momenten dat ik er super sacherijnig van werd, het niet kon opbrengen en haar dan van me afstootte. Na afloop had ik daar dan altijd weer spijt van en maakte ik het goed.

De toekomst

Na onze vakantie trok ik bij mijn toekomstige man Kees in. Mama hielp mij bij het uitpakken en inruimen. Ze ontmoette mijn ‘schoon’familie. We hadden gesprekken over het krijgen van kinderen en hoe dat voor haar zou kunnen zijn. Wat zij voor mij zou kunnen betekenen binnen dat proces. Wij wandelden samen door mijn nieuwe buurt en fantaseerden over dat zij in de buurt zou kunnen komen wonen. Een huis met een winkelruimte waar ze haar schilderijen kon verkopen. Alles wees erop dat ik mijn rust had gevonden. Dit stelde haar gerust. ´Sirpa heeft haar nest gevonden´, zei ze. Kort voor haar overlijden gaf mama aan dat ze het zwaar had met het leven. Ze zei: ‘Ik hijs het niet meer.’ ‘Elke dag weer opnieuw opstaan´, ´Elke dag bedenken wat ik die dag nou weer moet doen.’ Die uitspraken raakten me. Ze kon het wel vaker zeggen, maar nu was het anders. Op mijn fiets richting mijn werk overdacht ik wat ze had gezegd. Ik voelde dat ze het meende. Toevallig reed ik op dat moment net langs het kerkhof waar ze nu begraven ligt. Keek met mijn gezicht naar de strak heldere blauwe lucht en zei ‘Als ze het niet meer trekt, laat haar dan maar gaan.’

Griepje?

De zomer van 2003 was heet. We hadden een hittegolf met temperaturen van tegen de 40 graden. Het was een warme zondag. Ik had de hele dag gewerkt en at die avond bij mijn vader. Mijn mama belde. Ze was vervroegd teruggekomen van een vakantie met een vriendin, omdat ze zich niet lekker voelde. Ik besloot voordat ik naar mijn vader ging toch even bij haar langs te gaan. Ik had haar fiets geleend en wilde die ook gelijk terugbrengen. Ze lag in bed en was heel erg aan het zweten. Het was die dag 40 graden. Ze had pijn in haar rug. Ooit had ze een hernia gehad en was bekend met lage rugklachten. Mijn mama koppelde haar psychische klachten altijd aan haar fysieke klachten. Als ze uitlegde waar ze last van had, betrok ze haar gemoedstoestand er ook bij. Deze stonden niet los van elkaar. Dit deed ze nu ook weer en ik vond het moeilijk om in te schatten hoe ernstig de situatie was. Ze zei dat ze door de pijn heen moest. Dat dit alles te maken had met haar bewustwordings- en helingsproces. Ik kende mijn mama niet anders. Had ze een griepje? Ze was aan het zweten en had het koud en dat bij tropische temperaturen buiten? Ik belde de dokterstelefoon. Ze wilden zelf met mijn mama praten en gaven het advies: ‘Neem een paracetamol.’ En dat deed ze.

Onwerkelijk

Omdat ik afgesproken had bij mijn vader te eten, liet ik haar alleen. Toch voelde het niet helemaal goed. Ik belde mijn broer of hij de dag erna voor mama boodschappen wilde doen. Ze was niet in staat om dat zelf te doen en ik moest werken. Nadat ik hem had gesproken, belde hij mama. Ze nam wel op, maar hing op omdat ze zo’n pijn had. Later belde ze hem toch terug met de boodschap dat het niet goed ging. Na overleg met mijn broer belde hij nog een keer met de dokterstelefoon. De dokter had nog geprobeerd telefonisch contact met haar te krijgen, maar er werd niet meer opgenomen. Ik had een onbestemd gevoel en moest zo hard huilen. Mijn broer woonde het dichtste bij en had een brommer tot zijn beschikking. Eenmaal daar aangekomen, belde mijn broer en vroeg me naar mama toe te komen. Kees en ik namen een taxi. Voordat we instapten zagen we heel dichtbij een prachtige grote volle maan aan de hemel schijnen. Ondanks de stress gaf dat beeld ons een gevoel van berusting. Toen we aankwamen stond er een ambulance voor de deur. Ik sprong de auto uit en rende het portiek op. Haar voordeur stond open en het huis was pikkedonker. Er brandde alleen licht in de badkamer. Ik liep naar binnen naar het licht en zag mijn mama met haar ogen open naakt in het bad zitten. Ze keek omhoog met haar prachtige groene ogen. Dat beeld zal ik nooit vergeten. Nog nooit had ik ze zo helder gezien en kon alleen maar roepen ‘Mama, Neeeeeeeeee.’ Dit moment. Ik was er als klein kind al bang voor geweest. Nu was het zover. Ik kon het niet bevatten en knielde naast haar neer. In stilte. Mijn mama, dood, opeens? Het voelde zo onwerkelijk. Ze lag er zo vredig bij. Dat zorgde ook voor een gevoel van rust. We moesten wachten op een schouwarts en de politie en mochten niets veranderen. Mijn broer had mijn vader gebeld en die stond meteen voor de deur. Als het erop aan komt dan kun je op mijn vader rekenen. In eerste instantie voelde het vreemd gezien hun problematische relatie. Maar hij is onze vader en wij konden wel wat steun gebruiken. Mijn vader herinnerde ons eraan dat wij mama ook thuis konden houden in plaats van naar een rouwcentrum te brengen.

De arts en de politie lieten erg lang op zich wachten. Ik belde mijn beste vriendinnetje op. Ze kwam er meteen aan en hielp mij met het uitzoeken van kleding. Zo zaten we te wachten in de woonkamer. Er hing een serene stilte van het niet kunnen bevatten van wat er was gebeurd. Toen uiteindelijk de schouwarts kwam, constateerde hij een natuurlijke dood, een hartstilstand of aneurysma in haar buik. We konden haar voor een autopsie naar het ziekenhuis laten vervoeren, want dan konden zij met zekerheid vaststellen waaraan ze was overleden. De twee rechercheurs van politie constateerde ook een natuurlijke dood. We vonden wel wat lege strippen van haar medicatie voor haar hoge bloeddruk. Ze was vast radeloos geweest voordat ze stierf? Ik denk nu dat ze toch wel gevoeld heeft dat het al een tijdje minder goed ging? En misschien wilde ze dat ook? Mama had al langere tijd een zeer hoge bloeddruk. Ze was geen voorstander van het slikken van medicatie en ging hier slordig mee om. We besloten haar niet voor autopsie weg te brengen. Zij had dat nooit gewild.

Afscheid nemen

Mama had het vaak over de dood. Ze had ook wel eens gezegd: ‘Meisje, ik heb de dood in de ogen gekeken, maar durfde me er niet aan over te geven.’ Ze had een half jaar voor haar overlijden van alles op papier gezet over hoe zij haar begrafenis wilde hebben. Ze had zelfs al een bijzonder graf getekend. In eerste instantie wilde ze gecremeerd worden omdat zij mijn broer en mij niet lastig wilde vallen met het verzorgen van haar graf. Ik vertelde haar dat ik haar graf met alle liefde zou verzorgen. Cremeren paste helemaal niet bij mijn mama. De dood of dood gaan was bij mama thuis geen taboe. Als we met vakantie waren bezochten we altijd kerkhoven. Oude graven en verschillende tradities fascineerden haar. Geboorte en de dood hoorden bij het leven. We konden hier altijd heel goed over praten. Toen de arts en politie waren geweest, was het wachten op de mensen van het crematorium. We hebben een laken over mama heen gelegd, want ze lag er wel heel bloot bij. Ik wilde eigenlijk ook niet dat mijn vader haar zo zag. Mama voelde zo kwetsbaar en puur en ik wilde haar beschermen. Het wachten duurde lang. Blijkbaar was het druk. Toen ze eindelijk kwamen, heeft mijn broer mama samen met die mannen uit het bad getild. Ze werd op haar bed in de achter woonkamer neergelegd. Samen met die mannen deed ik haar de kleding aan die ik had uitgekozen. Die ochtend hebben we geprobeerd nog wat te slapen. Mijn broer, zijn toenmalige vriendin, Kees en ik sliepen naast elkaar in mijn oude slaapkamer. De volgende dag benaderden wij familie en pakten we alle regelzaken op. Familie en vrienden kwamen ons troosten en helpen. Een aantal mensen moest terugkomen van hun vakantiebestemming. Het thuis opbaren van mama had extra zorg nodig. Om de achterkamer goed koel te houden in deze hittegolf huurden wij een grote airco. De uitvaartverzorger kwam elke dag kijken hoe het met haar ging. Gelukkig konden we mama tot het eind thuis houden. Het was fijn. Elk moment kon je even naar haar toe lopen.

Mijn broer en ik zochten samen een kist en een plekje voor een graf uit. De laatste nacht kozen wij ervoor samen met mama alleen te zijn. We hielden een soort van ritueel. Allebei knipten we een haarlok af. Gewoon om nog iets tastbaars van haar te hebben. Op dat moment namen wij bewust afscheid en vertelden haar dat ze mocht gaan. Samen trokken we een fles wijn open, bedachten speeches en lazen het aan elkaar voor. De wijn hielp om uiteindelijk in slaap te kunnen vallen. Het was ook best wel een beetje spannend met een lijk in huis. De dag van het afscheid werd een prachtige dag. We hadden eerst een dienst in haar kleine spirituele kerkje. Vervolgens was er een dienst met familie, vrienden en belangstellenden. Allebei spraken wij onze woorden uit. Dit waren mijn woorden.

‘Mama,

Onze band is niet samen te vatten, dat is onmogelijk. Het gaat zo diep dat alleen wij tweeën kunnen begrijpen. Je stond zo anders dan anderen in het leven. Jouw zoektocht naar liefde is voor een deel ook mijn levenstocht geworden. Waar jij het niet kon afmaken, zal ik proberen door te gaan. We hebben zoveel over onze beperkingen en eigenschappen gesproken. We hebben gehuild, gelachen, geruzied en weer goed gemaakt. Alles is besproken en alles is goed. Mijn hart houdt onvoorwaardelijk van je. Ik voel me zo sterk met je verbonden. Jouw gevoelsleven deelde ik ongevraagd met je mee. Het was ons lot. Dat maakte onze verbinding ook zo intens. Ik wilde nog zo graag mijn toekomst met je delen. Ook al ben je niet meer lijfelijk aanwezig op deze aarde. De verbinding blijft net zo sterk.’

Wij droegen haar zelf naar haar graf en lieten de kist zakken tot diep in de aarde. We liepen het pad af langs een lange rij met grote groene bomen richting de condoleanceruimte. Het was klaar. Wat een opluchting. Blij en dankbaar dat we dit zo mooi samen hadden gedaan, genoten mijn broer en ik van dit moment. Na afloop aten we met familie en vrienden.

Mama missen

Die nacht had ik een bijzondere droom. Ik liep op een pad en er kwam van heel ver een vrouw mij tegemoet lopen. Het was mijn mama. Ze was naakt net zoals wij haar in bad hadden gevonden. We omhelsden elkaar en namen intens afscheid. Toen ik die ochtend wakker werd, voelde het alsof ik mijn mama echt had kunnen aanraken. Het voelde als een afscheid.

Ik heb zes weken alle dagen op de begraafplaats en op mijn mama’s graf doorgebracht. Langzaam kon ik aan het idee wennen dat mijn mama er niet meer was. Ik nam de tijd het gemis te voelen. Al het andere deed er niet meer toe. In mijn omgeving hadden veel vrienden deze ervaring nog niet. Het viel mij op dat mensen het vaak lastig vonden erover te praten of ernaar te vragen. Voor veel anderen ging het leven door, maar voor mij stond het leven stil. Wat een bizar contrast was dat.

Het werd een periode van verdriet en loslaten, maar ook van vreugde, dankbaarheid en betekenis. Na die zes weken ging ik weer aan het werk en was de zomervakantie afgelopen. Het gewone leven brak aan. Met veel vriendenhulp maakten we mama’s huis leeg voor de verkoop. Ook de meeste regelzaken waren in gang gezet.

Ik kon me nu gaan concentreren op mijn werk en afstuderen. Het intense verdriet duurde precies negen maanden. Net zolang als ik in mama’s buik had gezeten. Elke dag dacht ik aan haar, werd ik door iets getriggerd of herleefde ik alle herinneringen opnieuw. Als een film draaiden de beelden heel gedetailleerd in mijn hoofd af. Tranen rolden dan soms over mijn wangen van verdriet of gemis. Maar er was ook vreugde, want ik had ook hele mooie momenten met mijn mama gehad. Vooral dankbaarheid hielp mij het missen te dragen. Dankbaarheid dat ik samen met haar volwassen mocht worden. Dankbaar dat we alles hadden besproken. Dat we samen mochten groeien. Dat ze er was geweest op momenten als ik haar nodig had. Dat ze geen ziekbed had gehad. Ook rituelen, zoals het afsteken van vuurwerk met oud en nieuw, het schrijven van brieven en ze verstoppen onder de schelpen van haar graf, zorgden ervoor dat ik betekenis kon geven aan haar afwezigheid en haar nieuwe plek in mijn leven. Na die negen maanden begon ik te accepteren dat het was zoals het was. Haar afwezigheid werd steeds meer onderdeel van mijn leven.

Systeem uit balans

Ook bij mijn vader thuis werd er eigenlijk niet meer over gesproken. Ja, soms over praktische regelzaken, maar er werd niet gevraagd hoe het met mij ging. Hoe ik mij voelde. Door het wegvallen van mama kwam mijn vader opeens in ‘the spotlight’ te staan. Ik realiseerde me heel goed dat ik het vanaf nu alleen met mijn vader (en stiefmoeder) moest doen. Tot die tijd was ik altijd wel blij geweest dat hij niet zoveel aandacht vroeg en dat hij voor zichzelf zorgde. Door het wegvallen van mama kreeg ik andere verwachtingen. Elke maandagavond at ik bij mijn vader, maar nu voelde ik mij tijdens het bezoek en na afloop extra verdrietig en alleen. Het werd voor mij pijnlijk zichtbaar dat ik een totaal andere belevingswereld had. Zo erg hoeft dat niet te zijn natuurlijk, maar voor mijn wereld was er geen ruimte. Hoe ambivalent mijn mama ook soms was in haar gedrag. Er was duidelijk een gat geslagen binnen het oudersysteem waarin ik zat. Ik was voor altijd mijn bijzondere mama met haar diepgang, begrip, erkenning, gevoeligheid, speelsheid, openheid, altijd buiten de kaders denken, gelijkwaardigheid, interesse en onvoorwaardelijke vertrouwen kwijt.

Maar er heerste ook een gevoel van opluchting. De zorgen om mijn moeder behoorden tot het verleden. Onze band was ingewikkeld. Soms dacht ik terug aan onze vakantie of aan al onze moeilijke momenten samen. Als ik dit voelde, kwam er direct een schuldgevoel opzetten. Ik mocht dit soort dingen niet denken of voelen en wist hier eigenlijk niet zo goed mee om te gaan.

Blog 9 wordt op zondag 1 oktober geplaatst. Mocht je herinnerd willen worden  dan kan je je via mijn website aanmelden met je emailadres en krijg je een notificatie als er een nieuwe blog wordt geplaatst.